HOOFDSTUK 7

Chrisann en Lisa

Hij die verlaten is...

Sinds ze samen in een huisje hadden gewoond in de zomer nadat hij van high school kwam, was Chrisann Brennan in Jobs leven verschenen en verdwenen. Nadat hij in 1974 terug was gekomen uit India, hadden ze een tijdje samen op Robert Friedlands boerderij, de appelboomgaard, gezeten. ‘Steve nodigde me daar uit en we waren gewoon jong en ongedwongen en vrij,’ vertelde ze. ‘Er heerste daar een energie die me in het hart trof.’

Toen ze teruggingen naar Los Altos, werd hun relatie grotendeels vriendschappelijk. Hij woonde thuis en werkte voor Atari, zij had een appartementje en bracht veel tijd door in het zencentrum van Kobun Chino. Begin 1975 was ze een relatie begonnen met een gemeenschappelijke vriend, Greg Calhoun. ‘Ze had verkering met Greg, maar ze ging af en toe terug naar Steve,’ aldus Elizabeth Holmes. ‘Zo ging dat zo’n beetje met ons allemaal. We gingen eigenlijk maar wat van de een naar de ander en terug; het waren de jaren zeventig, nietwaar.’

Calhoun had met Jobs, Friedland, Kottke en Holmes op Reed gezeten en net als de anderen was hij diep verwikkeld geraakt in oosterse spiritualiteit. Hij had Reed voortijdig verlaten en de weg naar Friedlands boerderij gevonden. Daar betrok hij een kippenhok van 2,5 bij 6 meter, waar hij een huisje van maakte door het op grote stenen te zetten en er een open zolder in te bouwen om op te slapen. In de lente van 1975 betrok Brennan met Calhoun het kippenhok en een jaar later besloten ze hun eigen bedevaart naar India te maken. Jobs had Calhoun afgeraden om Brennan mee te nemen, omdat zij niet zou passen in zijn spirituele zoektocht, maar ze gingen toch samen. ‘Ik was gewoon zo onder de indruk van wat er tijdens die reis naar India met Steve was gebeurd, dat ik er per se naartoe wilde,’ vertelde ze.

Hun reis, die in maart 1976 begon, was een serieuze onderneming die bijna een jaar duurde. Toen op een gegeven moment het geld op was, liftte Calhoun naar Iran om in Teheran Engelse les te gaan geven. Brennan bleef in India, en toen Calhouns baantje was afgelopen, liftten ze naar elkaar toe en ontmoetten elkaar in het midden, in Afghanistan. De wereld zag er toen nog heel anders uit dan nu.

Na enige tijd sleet de relatie en keerden ze onafhankelijk van elkaar uit India terug. In de zomer van 1977 was Brennan naar Los Altos teruggegaan, waar ze enige tijd in een tent op het terrein van Kobun Chino’s zencentrum woonde. Jobs had inmiddels het huis van zijn ouders verlaten en in een buitenwijk van Cupertino met Daniel Kottke een bungalow gehuurd voor $ 600 per maand. Het moet een raar gezicht zijn geweest, van die vrijdenkende hippietypes in een bungalow die ze Rancho Suburbia noemden. ‘Het was een huis met vier slaapkamers en af en toe verhuurden we een van de kamers een tijdje aan de raarste types, zoals een stripper,’ vertelde Jobs. Kottke kon er maar niet achter komen waarom Jobs niet zelf een huis kocht, iets wat hij zich toen heel goed had kunnen permitteren. ‘Ik denk dat hij gewoon een maatje om zich heen wilde hebben,’ vermoedde Kottke.

Hoewel ze maar een knipperlichtrelatie met Jobs had, trok Brennan al gauw ook bij hem in. Dat leidde tot een echte klucht. Het huis bezat twee grote slaapkamers en twee heel kleine. Jobs eiste natuurlijk de grootste voor zich op en Brennan, die immers niet echt met Jobs samenwoonde, nam de andere grote slaapkamer. ‘De twee kamers daar tussenin waren voor baby’s en daar had ik geen zin in, dus betrok ik de woonkamer en legde daar een schuimplastic matras op de grond,’ vertelde Kottke. Een van de kleine kamertjes richtten ze in voor meditatie en het slikken van lsd, net zoals ze de zolder op Reed daarvoor hadden gebruikt. Het lag vol schuimplastic verpakkingsmateriaal van Apple. ‘Kinderen uit de buurt kwamen langs en dan gooiden we ze daarin en het was ontzettend leuk,’ aldus Kottke, ‘maar toen nam Chrisann een paar katten mee die in het schuimplastic pisten en toen moesten we alles weghalen.’

Door samen in één huis te wonen, bloeide de verhouding tussen Chrisann Brennan en Steve Jobs bij vlagen weer op en binnen een paar maanden was ze zwanger. ‘Steve en ik hadden die knipperlichtrelatie al vijf jaar voordat ik in verwachting raakte,’ zei ze. ‘We wisten niet hoe we samen moesten leven en we wisten niet hoe we zonder elkaar moesten leven.’ Toen Greg Calhoun uit Colorado kwam liften om hen met Thanksgiving 1977 op te zoeken, vertelde ze hem het nieuws. ‘Steve en ik kwamen weer samen en nu ben ik zwanger, maar nu is het weer aan en uit en ik weet niet wat ik moet doen,’ zei ze.

Calhoun merkte dat Jobs deed alsof de hele situatie hem niet aanging. Zelfs probeerde hij Calhoun over te halen om bij hen in te trekken en bij Apple te komen werken. ‘Steve deed alsof hij niets te maken had met Chrisann of haar zwangerschap,’ vertelde hij. ‘Hij kon op het ene moment heel erg betrokken bij je zijn, en op het volgende niets met je te maken willen hebben. Hij had een kant die angstaanjagend koud was.’

Als Jobs niet afgeleid wilde worden, dan negeerde hij de oorzaak gewoon, alsof hij die, door het alleen te willen, kon laten ophouden te bestaan. Hij was in staat de werkelijkheid niet alleen voor anderen te verdraaien, maar ook voor zichzelf. Wat Chrisanns zwangerschap betreft, hij sloot zich er gewoon voor af. Als hij ermee werd geconfronteerd, ontkende hij dat hij de vader van het kind was, ook al gaf hij dan wel toe dat hij met haar geslapen had. ‘Ik was er niet zeker van dat het mijn kind was, omdat ik er behoorlijk zeker van was dat ik niet de enige was die met haar had geslapen,’ vertelde hij me. ‘Zij en ik hadden niet echt verkering met elkaar toen ze in verwachting raakte. Ze had alleen een kamer in ons huis.’ Brennan twijfelde er geen seconde aan dat Jobs de vader was. Ze had in die periode niets gehad met Greg of een andere man.

Loog hij tegen zichzelf of wist hij niet dat hij de vader was? ‘Ik geloof gewoon dat hij geen toegang had tot dat deel van zijn hersenen of de verantwoordelijkheid niet aankon,’ vermoedde Kottke. Elizabeth Holmes sloot zich daarbij aan. ‘Hij overwoog de opties van het ouderschap en van het niet-ouderschap en hij koos voor de laatste. Hij had andere plannen met zijn leven.’

Er werd in het geheel niet gepraat over een huwelijk. ‘Ik wist dat zij niet de persoon was met wie ik wilde trouwen en dat we nooit gelukkig zouden zijn en dat het niet lang stand zou houden,’ zei Jobs later. ‘Ik was er sterk voor dat ze een abortus onderging, maar zij wist niet wat ze moest doen. Ze dacht er geregeld over na en besloot het niet te doen, of ik weet niet of ze dat ooit besloot – ik denk dat de tijd dat besluit voor haar nam.’ Brennan vertelde me dat het haar keuze was om de baby te krijgen. ‘Hij zei dat hij een abortus uitstekend zou vinden, maar drong er nooit op aan.’ Gezien zijn eigen achtergrond is het interessant dat hij vierkant tegen een andere optie was. ‘Hij ontmoedigde heel sterk dat ik het kind af zou staan voor adoptie,’ zei ze.

De ironie is opmerkelijk. Jobs en Brennan waren beiden 23, even oud als Joanne Schieble en Abdulfattah Jandali waren geweest toen zij Steve kregen. Hij had zijn biologische ouders nog niet opgespoord, maar zijn pleegouders hadden hem wel iets over hen verteld. ‘Ik wist toen nog niet dat onze leeftijden toevallig overeenkwamen en dat had dus ook geen invloed op mijn gesprekken met Chrisann,’ vertelde Jobs. Hij verwierp het idee dat hij op een of andere manier het voorbeeld van zijn biologische vader volgde, die ook de werkelijkheid niet onder ogen had willen zien en geen verantwoordelijkheid had willen nemen toen hij 23 jaar oud was, maar hij gaf toe dat de ironische weerklank hem even van zijn stuk had gebracht. ‘Toen ik erachter kwam dat Joanne 23 was geweest toen ze zwanger was van mij, dacht ik, wow!’

De relatie tussen Jobs en Brennan verslechterde heel snel. ‘Chrisann schakelde over naar een soort slachtofferrol en zei dat Steve en ik tegen haar samenspanden,’ vertelde Kottke. ‘Steve lachte alleen maar wat en nam haar niet serieus.’ Brennan was, zoals ze later zelf toe zou geven, emotioneel toen niet erg stabiel. Ze begon servies kapot te smijten, met dingen te gooien, het huis te vernielen en met houtskool vieze woorden op de muren te schrijven. Ze zei dat Jobs haar maar bleef provoceren met zijn harteloosheid. ‘Hij was een verlicht persoon die ook wreed was. Dat is een vreemde combinatie.’ Kottke kwam er tussenin te zitten. ‘Daniel had het DNA niet om wreed te zijn en werd dus door Steve’s gedrag heen en weer geslingerd,’ aldus Brennan. ‘De ene keer zei hij, “Steve behandelt je niet correct”, de andere keer lachte hij me samen met Steve uit.’

Robert Friedland haalde haar hieruit. ‘Hij had gehoord dat ik zwanger was en zei dat ik naar de boerderij moest komen om daar de baby te krijgen,’ vertelde ze. ‘En dat deed ik.’ Elizabeth Holmes en meer vrienden woonden daar nog steeds en ze vonden een vroedvrouw om haar bij de bevalling bij te staan. Op 17 mei 1978 kreeg Brennan een meisje. Drie dagen later kwam Jobs naar ze toe en hielp bij het bedenken van een naam voor de baby. Het was in de commune gebruikelijk om kinderen oosterse spirituele namen te geven, maar Jobs benadrukte dat ze in Amerika geboren was en een naam moest hebben die daarbij paste. Brennan sloot zich daarbij aan. Ze noemden haar Lisa Nicole Brennan, en dus niet Jobs. Daarna ging hij terug naar zijn werk bij Apple. ‘Hij wilde verder niets met haar of mij te maken hebben,’ aldus Brennan.

Met Lisa verhuisde ze naar een klein, vervallen huis dat behoorde bij een tehuis in Menlo Park. Ze leefden van de bijstand aangezien Brennan geen zin had om van Jobs alimentatie voor het kind te eisen. Uiteindelijk eiste de County of San Mateo echter van Jobs dat hij een vaderschapstest onderging om hem dan te dwingen de financiële verantwoordelijkheid op zich te nemen. In eerste instantie was Jobs vastbesloten om bezwaar aan te tekenen. Zijn advocaten wilden dat Kottke zou getuigen dat hij hen nooit samen in bed had aangetroffen en ze probeerden bewijzen te vergaren dat Brennan met andere mannen geslapen had. ‘Op een gegeven moment schreeuwde ik door de telefoon tegen Steve, “Je weet dat dat niet zo is”,’ vertelde Brennan. ‘Hij wilde me voor de rechtbank slepen met een baby en proberen te bewijzen dat ik een hoer was en dat iedereen de vader van dat kind zou kunnen zijn.’

Een jaar na de geboorte van Lisa stemde Jobs erin toe om een vaderschapstest te ondergaan. Brennans familie verbaasde zich daarover, maar Jobs wist dat Apple op korte termijn naar de beurs zou gaan en hij had besloten dat het het beste zou zijn als dan de hele zaak achter de rug was. DNA-tests waren toen nog iets nieuws en Jobs ging voor de test naar UCLA (University of California in Los Angeles). ‘Ik had over die DNA-tests gelezen en ik was blij om er aan een mee te werken om de zaak te beslissen,’ zei hij. Het resultaat was nogal duidelijk. ‘Vermoeden van ouderschap... is 94,41%,’ aldus het rapport. De rechtbank verplichtte Jobs tot het betalen van $ 385 per maand ter ondersteuning van de opvoeding van het kind en tot betaling van $ 5856 aan de county voor de bijstand die Chrisann tot dan toe had ontvangen. Hij kreeg het recht om zijn kind te bezoeken, maar zou daar lange tijd geen gebruik van maken.

Zelfs toen bleef Jobs de werkelijkheid om hem heen verdraaien. ‘Hij meldde het uiteindelijk aan de raad van bestuur,’ vertelde Arthur Rock, ‘maar hij bleef maar zeggen dat er een grote kans bestond dat hij de vader niet was. Het was zelfbedrog.’ Hij vertelde een verslaggever van Time, Michael Moritz, dat als je de statistieken analyseerde, bleek dat ‘28% van de mannelijke bevolking van de Verenigde Staten de vader zou kunnen zijn’. Dat was niet alleen een foute bewering, maar ook een merkwaardige. Erger was echter dat, toen Chrisann Brennan er later achter kwam wat hij had gezegd, onjuist concludeerde dat Jobs had beweerd dat ze wel eens met 28% van de mannen in de VS geslapen zou kunnen hebben. ‘Hij probeerde me af te schilderen als een slet of een hoer,’ zei ze. ‘Hij spon dat imago om me heen zodat hij geen verantwoordelijkheid hoefde te nemen.’

Jaren later had Jobs spijt van hoe hij zich had gedragen, een van de weinige keren in zijn leven dat hij toegaf dat hij iets niet goed had gedaan.

==

Ik had gewild dat ik het anders had gedaan. Ik kon mezelf toen niet als vader beschouwen, en dus wilde ik het niet onder ogen zien. Maar toen uit de testresultaten bleek dat ze mijn dochter was, was het niet zo dat ik dat in twijfel trok. Ik stemde erin toe om haar te ondersteunen tot ze 18 was en gaf ook wat geld aan Chrisann. Ik vond een huis in Palo Alto en knapte het op en liet ze er gratis in wonen. Haar moeder vond geweldige scholen voor haar, waar ik voor betaalde. Ik probeerde het juiste te doen. Maar als ik het over kon doen, dan zou ik het beter aanpakken.

Toen de zaak eenmaal beslecht was, ging Jobs weer door met zijn leven – en werd hij in sommige opzichten wat volwassener, maar niet in alle. Hij hield op met het gebruiken van drugs, was niet meer zo strikt als vegetariër en ging minder tijd besteden aan zenmeditaties. Hij liet zijn haar modieuzer knippen en kocht pakken en overhemden bij de chique herenmodezaak Wilkes Bashford in San Francisco. En hij begon een serieuze relatie met een werkneemster van Regis McKenna, de prachtige Polynesisch-Poolse vrouw Barbara Jasinski.

Maar hij had nog steeds een kinderlijk, opstandig trekje. Hij ging graag met Jasinski en Kottke naakt zwemmen in Felt Lake bij Stanford aan de Interstate 280 en hij kocht een motor, een BMW R60/2 uit 1966, waarvan hij de handvatten met oranje kwastjes versierde. Ook kon hij zich nog gedragen als snotaap. Hij kleineerde serveersters in restaurants en stuurde regelmatig eten terug met de opmerking dat het ‘rotzooi’ was. Voor het eerste halloweenfeest van het bedrijf in 1979 hulde hij zich in een gewaad als Jezus Christus, een daad van half ironisch zelfbesef die hij leuk vond, maar die veel wanhopige blikken opleverde. Zelfs zijn eerste pogingen tot huiselijkheid gingen gepaard met enkele merkwaardige trekjes. Hij kocht een fatsoenlijk huis in Los Gatos, een heuvelachtig gebied, dat hij inrichtte met een schilderij van Maxfield Parrish, een koffiezetapparaat van Braun en een messenset van Henckel. Maar omdat hij zo moeilijk was in het kiezen van meubels, bleef het verder grotendeels leeg, dus zonder bedden en stoelen en banken. Midden in zijn slaapkamer lag een matras en er hingen ingelijste foto’s van Einstein en Maharaj-ji, en op de grond stond een Apple II.